Οικολογική Επιθεώρηση

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε νόμο ο οποίος θα υποχρεώνει τους γεωργούς και τις εταιρίες τροφίμων να αναγράφουν εάν τα προϊόντα τους περιέχουν γενετικά τροποποιημένες ουσίες. Αν και καταρχήν η εξέλιξη αυτή κρίνεται θετική, ο νόμος αυτός πιστεύεται ότι θα δώσει τη δικαιολογία για την άρση της απαγόρευσης των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που βρίσκεται σε ισχύ από το 1999. 

(3/7/2003 πηγή: Greenpeace)

Παρά τις έντονες πιέσεις των ΗΠΑ, το Ευρωκοινοβούλιο διασφάλισε το δικαίωμα των καταναλωτών στην ενημέρωση. Η απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου να υιοθετήσει την πλέον συνεκτική και αυστηρή νομοθεσία για τη σήμανση των μεταλλαγμένων προϊόντων, αποτελεί ένα πανίσχυρο όπλο στα χέρια των καταναλωτών και υπόδειγμα για τις χώρες που δεν διαθέτουν αντίστοιχες νομοθετικές διατάξεις. Η Greenpeace καλεί τους καταναλωτές αλλά και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να μην υποκύψουν στην πολιορκία των ΗΠΑ και της βιομηχανίας των μεταλλαγμένων αλλά να αγωνιστούν μέχρι την οριστική εξάλειψη της μεταλλαγμένης απειλής.

"Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας είναι ένα δυνατό χαστούκι στο πρόσωπο της κυβέρνησης των ΗΠΑ, η οποία μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (1) προσπαθεί με κάθε τρόπο να ανοίξει την πόρτα της Ευρώπης, αλλά και όλου του πλανήτη, στα μεταλλαγμένα. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία δίνει τη δυνατότητα στην αγορά να εντοπίσει και να απορρίψει τα μεταλλαγμένα. Ταυτόχρονα, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για άλλες χώρες (2), όπου σήμερα οι καταναλωτές δεν έχουν το δικαίωμα στην επιλογή και την ενημέρωση", δήλωσε η Μυρτώ Πισπίνη, υπεύθυνη της εκστρατείας για τη γενετική στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace.

Η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία (3) καθιστά υποχρεωτική τη σαφή σήμανση για όλα τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές που περιέχουν ή προέρχονται από μεταλλαγμένους οργανισμούς. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στους καταναλωτές αλλά και στους παραγωγούς τροφίμων και ζωοτροφών να εξοστρακίσουν οριστικά τα μεταλλαγμένα από το σύνολο της τροφικής αλυσίδας.

Παρ' όλη αυτήν τη σημαντική νίκη, η απειλή των μεταλλαγμένων για το περιβάλλον και την ευρωπαϊκή γεωργία κρύβεται επιμελώς πίσω από επικίνδυνες λεπτομέρειες. Η νέα νομοθεσία εξακολουθεί να αφήνει ανοιχτά κάποια κρίσιμα σημεία, τα οποία είναι πιθανό να νομιμοποιήσουν την επιμόλυνση και να υπονομεύσουν το όλο σύστημα ελέγχων (4). Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι για τα συγκεκριμένα σημεία ασκούνται έντονες πιέσεις από το λόμπι των μεταλλαγμένων.

"Η Ευρώπη πρέπει να θέσει ως ύψιστη προτεραιότητα την προστασία της συμβατικής και βιολογικής γεωργίας από την απειλή των μεταλλαγμένων. Σε κάθε άλλη περίπτωση ουσιαστικά αποδέχεται και νομιμοποιεί την επιμόλυνση, αγνοώντας τους αγρότες και τους καταναλωτές που δεν επιθυμούν να παράγουν και να καταναλώσουν μεταλλαγμένα, καθώς και τις μη αντιστρέψιμες επιπτώσεις στο περιβάλλον."

Η Greenpeace ζητά από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

- Την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας που αφορά τα μεταλλαγμένα.
- Την ουσιαστική κάλυψη οποιωνδήποτε νομοθετικών κενών, προς όφελος του περιβάλλοντος, των αγροτών και των καταναλωτών.
- Την ενίσχυση του moratorium (προσωρινό πάγωμα εγκρίσεων νέων μεταλλαγμένων οργανισμών για καλλιέργεια) μέχρις ότου εφαρμοστούν τα απαραίτητα νομικά μέτρα που θα εξασφαλίσουν
(α) την καθαρότητα των σπόρων,
(β) την προστασία των συμβατικών και βιολογικών καλλιεργειών από τα μεταλλαγμένα και
(γ) την ανάληψη από τον παραγωγό μεταλλαγμένων προϊόντων της οικονομικής ευθύνης για οποιαδήποτε βλάβη προκληθεί από τυχόν επιμόλυνση από μεταλλαγμένους οργανισμούς.

Επιπλέον η Greenpeace ζητά από την ελληνική κυβέρνηση να αναλάβει ηγετικό ρόλο και σχετική ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για να εξασφαλίσει ότι δεν πρόκειται να υπάρξουν νέες απελευθερώσεις μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον μέχρις ότου εφαρμοστούν τα παραπάνω προτεινόμενα μέτρα (5).

--------------------------------------------------------------------------------

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Στις 13 Μαΐου, οι ΗΠΑ ξεκίνησαν διαδικασίες για προσφυγή στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) κατά του Ευρωπαϊκού moratorium στα μεταλλαγμένα, με την αιτιολογία ότι είναι παράνομο και αντιεπιστημονικό. Στις 19 Ιουνίου, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα προχωρήσουν τη διαδικασία μέσω του ΠΟΕ αφού, μέχρι στιγμής, η ανταλλαγή απόψεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κατέληξε σε κάποια συμφωνία.

2. Από την άφιξη των πρώτων φορτίων μεταλλαγμένης σόγιας στην Ευρώπη (Φθινόπωρο 1996), η αντίδραση των καταναλωτών υπήρξε δυναμική, μαζική και συνεχώς εντεινόμενη. Οι μεγαλύτεροι παραγωγοί σόγιας (ΗΠΑ και Αργεντινή) απώλεσαν εξαγωγές 3,3 εκ τόνων προς την Ευρώπη. Αντίθετα, ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο (Βραζιλία) σημείωσε σημαντικά κέρδη λόγω της σαφούς στάσης της εναντίον της καλλιέργειας μεταλλαγμένων (η οποία επιβεβαιώθηκε και για την επόμενη καλλιεργητική περίοδο). Σήμερα, 37 χώρες σε όλο τον κόσμο εφαρμόζουν περιορισμούς στην εμπορία των μεταλλαγμένων.

3. Στο Ευρωκοινοβούλιο ψηφίστηκαν οι δύο Κανονισμοί που αφορούν 1) τα Μεταλλαγμένα Τρόφιμα και Ζωοτροφές 2) τη Σήμανση και την Ανιχνευσιμότητα. Οι δύο κανονισμοί μαζί με την νέα Οδηγία 2001/18 για την απελευθέρωση των μεταλλαγμένων στο περιβάλλον (Οκτώβριος 2002) αποτελούν το νομικό πλαίσιο των προϋποθέσεων που είχαν θέσει τα κράτη-μέλη που προχώρησαν στην επιβολή του moratorium.

Οι δύο κανονισμοί υποχρεώνουν τους παραγωγούς να εφαρμόσουν σήμανση στα προϊόντα διατροφής και ζωοτροφών, εφόσον αυτά περιέχουν ή προέρχονται από μεταλλαγμένους οργανισμούς (με όριο ανίχνευσης το 0,9%). Σήμανση θα πρέπει να έχουν και τα συστατικά που χάνουν το DNA τους κατά την επεξεργασία του προϊόντος και επομένως δεν είναι δυνατή η ανίχνευσή τους στο τελικό προϊόν (π.χ. φυτικά έλαια, άμυλα και λεκιθίνη). Επιπλέον, σε περίπτωση εισαγωγών μεγάλων ποσοτήτων εμπορευμάτων που περιέχουν παραπάνω από ένα μεταλλαγμένο προϊόν (π.χ. ζωοτροφή που περιέχει διαφορετικά είδη καλαμποκιού, σόγιας κ.λπ.) θα πρέπει να σημαίνονται όλα τα μεταλλαγμένα συστατικά. Επιπλέον, θα εφαρμοστεί σύστημα ανιχνευσιμότητας όλων των μεταλλαγμένων με την εφαρμογή επισήμανσης, ελέγχων και απόσυρσης καθώς και εκτάκτων μέτρων όταν είναι απαραίτητο. Οι κανονισμοί θα τεθούν σε ισχύ 20 μέρες μετά τη δημοσίευσή τους στην Εφημερίδα της ΕΕ και θα εφαρμοσθούν 60 μέρες μετά.

4. Η νέα νομοθεσία:
Συνιστά μεν τη λήψη μέτρων για την αποφυγή της επιμόλυνσης στις συμβατικές και βιολογικές καλλιέργειες από τα μεταλλαγμένα, αλλά τα μέτρα αυτά έχουν εθελοντικό χαρακτήρα και δεν δίνουν τα κατάλληλα νομικά εργαλεία στα κράτη-μέλη για να προστατεύσουν τη συμβατική και βιολογική γεωργία από τα μεταλλαγμένα. Δεν προβλέπει συγκεκριμένα μέτρα για την αντικειμενική ευθύνη, δηλαδή την ανάληψη του οικονομικού κόστους από τον παραγωγό των μεταλλαγμένων, για οποιοδήποτε περιστατικό επιμόλυνσης προκληθεί (π.χ. σε γειτονικές καλλιέργειες). μέσω της Οδηγίας για τους Σπόρους (Πρόταση Οδηγίας σχετικά με την τυχαία και τεχνικά αναπόφευκτη παρουσία γενετικά μεταλλαγμένων σπόρων σε παρτίδες συμβατικών ποικιλιών SANCO/1542/02, Ιούλιος 2002), η οποία προτείνει υψηλά αποδεκτά όρια επιμόλυνσης (0,3- 0,7%) των συμβατικών σπόρων αντί του "μηδενικού", είναι δυνατό να προκληθεί ανεξέλεγκτη απελευθέρωση μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον, υπονομεύοντας όλο το νομοθετικό σύστημα περί σήμανσης, ανιχνευσιμότητας, παρακολούθησης και ελέγχων των μεταλλαγμένων καλλιεργειών (Οδηγία 2001/18) κ.λπ. Δεν υποχρεώνει τους παραγωγούς ζωικών προϊόντων να σημαίνουν τα προϊόντα αυτά όταν προέρχονται από ζώα που έχουν τραφεί με μεταλλαγμένα.

5. Το 1999, ύστερα από ελληνική πρωτοβουλία, του τότε υφυπουργού περιβάλλοντος Θεόδωρου Κολιοπάνου, οι ευρωπαίοι υπουργοί περιβάλλοντος προχώρησαν στο πάγωμα εγκρίσεων νέων μεταλλαγμένων οργανισμών (de facto moratorium) μέχρις ότου εφαρμοσθεί ένα αυστηρό και σαφές νομοθετικό πλαίσιο που θα ρυθμίζει την αξιολόγηση του κινδύνου των μεταλλαγμένων, τη σήμανση και την ανιχνευσιμότητα καθώς και την αντικειμενική ευθύνη.

Η απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου δεν ήταν το μόνο θετικό νέο το τελευταίο διάστημα. Εξίσου σημαντική ήταν και η επικύρωση του Πρωτοκόλλου για την Βιοασφάλεια:

To διεθνές νομικό πλαίσιο για τα μεταλλαγμένα είναι γεγονός

Η διεθνής περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace εξέφρασε την ικανοποίησή της προς τις 50 χώρες που επικύρωσαν το Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια, προσδίδοντάς του ισχύ διεθνούς νόμου, και ευχαρίστησε τα εκατομμύρια των πολιτών σε όλο τον κόσμο που στήριξαν αυτήν την προσπάθεια.

Η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου για τη Βιοασφάλεια αποτελεί την πρώτη νομικά δεσμευτική διεθνή συμφωνία που αναγνωρίζει το αναφαίρετο δικαίωμα των κρατών να αρνούνται τα μεταλλαγμένα βάσει της Αρχής της Προφύλαξης.

Μεταξύ άλλων, το Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια:
- Προβλέπει διεθνείς κανόνες για τον έλεγχο των διασυνοριακών μετακινήσεων, διαχείρισης και χρήσης όλων των μεταλλαγμένων οργανισμών.
- Υιοθετεί την Αρχή της Πρόληψης ως βάση για τις προτεινόμενες δράσεις.
- Αμφισβητεί την παντοδυναμία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και διεκδικεί τον απόλυτο έλεγχο στο θέμα των διασυνοριακών μετακινήσεων των μεταλλαγμένων οργανισμών.
- Ορίζει ότι οι εξαγωγές μεταλλαγμένων οργανισμών γίνονται μόνο με τη σύμφωνη γνώμη της χώρας προορισμού, η οποία θα πρέπει να έχει ενημερωθεί εκ των προτέρων.
- Τονίζει την ανάγκη ιδιαίτερης προστασίας των Κέντρων Ποικιλότητας (περιοχές του πλανήτη όπου συγκεντρώνεται η μεγαλύτερη ποικιλία ενός φυτικού είδους και ως εκ τούτου παίζουν το ρόλο της τράπεζας γενετικού υλικού) από τυχόν απελευθέρωση μεταλλαγμένων οργανισμών.

Τη στιγμή που οι ΗΠΑ έχουν εξαπολύσει επίθεση κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για τα μεταλλαγμένα, το Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια αποτελεί σημαντικό νομικό εργαλείο για όλες τις χώρες που διαθέτουν ή σχεδιάζουν να εφαρμόσουν περιοριστικούς κανόνες στα μεταλλαγμένα για να προστατεύσουν το περιβάλλον, τους καταναλωτές και τους αγρότες.

"Η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου για τη Βιοασφάλεια αποτελεί ιστορικό βήμα για την προστασία του περιβάλλοντος, της δημόσιας υγείας και της γεωργίας από τις απρόβλεπτες επιπτώσεις των μεταλλαγμένων. Αποτελεί σημαντικό εργαλείο κατά των προσπαθειών κρατών όπως οι ΗΠΑ να επιβάλουν πάση θυσία τα μεταλλαγμένα προϊόντα", τόνισε η Μυρτώ Πισπίνη, υπεύθυνη εκστρατείας γενετικής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace. "Ταυτόχρονα αποτελεί ιστορική δικαίωση για την Greenpeace και τα εκατομμύρια καταναλωτών και αγροτών, σε όλο τον κόσμο, που αντιστέκονται στην απειλή των μεταλλαγμένων".

Το Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια θα τεθεί σε ισχύ στις 11 Σεπτεμβρίου 2003, κατά τη διάρκεια της συνάντησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στο Κανκούν, στο Μεξικό, όπου το θέμα των μεταλλαγμένων θα είναι στο επίκεντρο. Το Πρωτόκολλο υιοθετήθηκε τον Ιανουάριο του 2000 στο Μόντρεαλ του Καναδά ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις και παρά τη σθεναρή αντίσταση του "λόμπι των μεταλλαγμένων", γνωστού και ως Miami Group (μια ομάδα 6 σποροεξαγωγικών χωρών: ΗΠΑ, Καναδάς, Αργεντινή, Αυστραλία, Ουρουγουάη, Χιλή).

Παρά το γεγονός ότι το 93% των Ελλήνων καταναλωτών είναι αντίθετο με τη χρήση μεταλλαγμένων οργανισμών στα τρόφιμα, η Ελλάδα έχασε την ευκαιρία να αποτελέσει την 50η υπογραφή που θα έθετε σε ισχύ το Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια. Η ιστορική επικύρωση πραγματοποιήθηκε από τη μικρή νησιωτική χώρα Παλάου.

"Η ουσιαστική εφαρμογή του Πρωτοκόλλου για τη Βιοασφάλεια πρέπει να προχωρήσει άμεσα. Η επικύρωση του Πρωτοκόλλου από τη χώρα μας, καθώς και από τα υπόλοιπα κράτη - μέλη των Ηνωμένων Εθνών αποτελεί στοιχειώδη και πρωταρχική ευθύνη απέναντι στην παγκόσμια απειλή των μεταλλαγμένων", δήλωσε η Μυρτώ Πισπίνη. Μέχρι σήμερα, το Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια έχει επικυρωθεί από 13 αφρικανικά κράτη, 10 κράτη της Ασίας-Ειρηνικού, 11 κράτη της Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής και 16 ευρωπαϊκά (7 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και την Ευρωπαϊκή Ένωση).

(19/6/2003 -πηγή: anthropos.gr)