Οικολογική Επιθεώρηση

Οι διοξίνες είναι μια κατηγορία 75 ουσιών που περιέχουν χλώριο. Συνήθως στην ίδια κατηγορία κατατάσσονται και εκατοντάδες άλλες συγγενείς ουσίες όπως τα φουράνια και τα PCBs (κλοφέν). Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης της τοξικότητας όλων αυτών των ουσιών, συνήθως εκφράζονται ως ισοδύναμο της πιο τοξικής διοξίνης, η οποία είναι γνωστή και ως "διοξίνη του Σεβέζο" (TCDD). Οι διοξίνες δεν είναι κάποιο χρήσιμο προϊόν της χημικής βιομηχανίας, αλλά άχρηστα και επικίνδυνα παραπροϊόντα των διεργασιών στις οποίες εμπλέκεται το χλώριο.

Ορισμένοι τύποι καρκίνου, καθώς και η εμφάνιση γενικευμένου καρκίνου, έχουν συνδεθεί µε την τυχαία ή την οφειλόμενη στο εργασιακό περιβάλλον έκθεση στις διοξίνες (κυρίως την TCDD). Επιπλέον, έχουν αναφερθεί αυξημένα ποσοστά εμφάνισης διαβήτη και αυξημένη θνησιμότητα από διαβήτη και καρδιαγγειακές νόσους.

Σε παιδιά που έχουν εκτεθεί ενδομητρίως σε διοξίνες ή και PCBs, έχουν παρατηρηθεί επιδράσεις στην ανάπτυξη και λειτουργία του νευρικού συστήματος καθώς και επιδράσεις στην κατάσταση των θυρεοειδικών ορμονών για εκθέσεις κοντά στα συνήθως απαντώμενα επίπεδα. Σε υψηλότερες εκθέσεις, που οφείλονται σε τυχαία περιστατικά ή στο εργασιακό περιβάλλον, παιδιά που εκτέθηκαν µέσω του πλακούντα σε PCBs και διοξίνες παρουσιάζουν δερματικές ανωμαλίες (όπως χλωρακµή), απασβέστωση των δοντιών, καθυστέρηση στην ανάπτυξη, διαταραχές στη συμπεριφορά, µείωση του µήκους του πέους κατά την εφηβεία, µειωµένο ύψος στα κορίτσια κατά την εφηβεία και απώλεια ακοής. Στην περιοχή του Σεβέζο, έχει παρατηρηθεί µια µετατόπιση στην αναλογία των δύο φύλων υπέρ του θηλυκού γένους, όταν οι πατέρες είχαν εκτεθεί σε διοξίνες.

Παρ' όλο που η διοξίνη TCDD είναι γνωστή ως καρκινογόνος ουσία για τον άνθρωπο, ο καρκίνος δεν θεωρείται ως η χειρότερη επίπτωση της έκθεσης σε διοξίνες. Οι κρίσιµες επιπτώσεις είναι οι αλλαγές στη λειτουργία του νευρικού συστήματος, η ενδοµητρίωση και η ανοσοκαταστολή. Τα PCBs ταξινοµούνται ως πιθανά καρκινογόνα για τον άνθρωπο και παράγουν ένα ευρύ φάσµα δυσµενών επιδράσεων στα ζώα, συµπεριλαµβανοµένης της τοξικότητας στην αναπαραγωγή, της ανοσοτοξικότητας και της καρκινογένεσης.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, κατά τη διάρκεια του θηλασμού (έξι μήνες κατά μέσο όρο), τα βρέφη παίρνουν το 5% περίπου της συνολικής δόσης διοξινών για όλη τους τη ζωή. Για να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι να μην εκτίθενται τα βρέφη σε διοξίνες, αρκεί να πούμε τα εξής: Ένας ενήλικας παίρνει κατά μέσο όρο από τη διατροφή του καθημερινά περίπου 2 pg TEQ διοξινών για κάθε κιλό βάρους του. Ένα μωρό 2 μηνών παίρνει καθημερινά 110 pg TEQ διοξινών για κάθε κιλό βάρους του, ενώ στους 10 μήνες παίρνει καθημερινά 26 pg TEQ διοξινών για κάθε κιλό βάρους του. Δεδομένου ότι οι διοξίνες μπορούν να επηρεάσουν την ομαλή ανάπτυξη του βρέφους, καταλαβαίνει κανείς ότι το θέμα είναι εξαιρετικά σοβαρό.

Όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, "οι τοξικές ιδιότητες φαίνεται να έχουν υποτιμηθεί αφού έχουν προκύψει νέα επιδημιολογικά και τοξικολογικά δεδομένα, ειδικά σε σχέση με τις επιδράσεις στην ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, στο αναπαραγωγικό και το ενδοκρινικό σύστημα, τα οποία δείχνουν ότι οι διοξίνες και ορισμένα PCBs έχουν ευρύτερες επιπτώσεις στην υγεία απ' ότι εθεωρείτο στο παρελθόν, ακόμη και σε πολύ μικρές δόσεις και ειδικά στις πλέον ευάλωτες ομάδες, όπως νεογνά που θηλάζουν, και έμβρυα, τα οποία εκτίθενται άμεσα στα συσσωρευμένα φορτία του μητρικού σώματος... Η έκθεση δια της τροφής στις διοξίνες και στα ανάλογα προς τις διοξίνες PCBs υπερβαίνει την ανεκτή ημερήσια πρόσληψη σε σημαντικό τμήμα του ευρωπαϊκού πληθυσμού" (Στρατηγική της Κοινότητας για τις διοξίνες, τα φουράνια και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια - PCBs, 24.10.2001).

Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών έχουν ληφθεί τα τελευταία χρόνια πολλές σημαντικές αποφάσεις σε διεθνές επίπεδο. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά τη Σύμβαση της Στοκχόλμης (Σύμβαση για τους Ανθεκτικούς Οργανικούς Ρύπους - POPs), που υπεγράφη τον Μάιο του 2001, και έχει σκοπό τη μείωση της συνολικής απελευθέρωσης διοξινών, φουρανίων και PCBs, µε στόχο τη συνεχή ελαχιστοποίησή τους και, όπου είναι εφικτό, την πλήρη εξάλειψή τους.

Παρ' όλο που έχει σημειωθεί αρκετή πρόοδος στη μείωση των εκπομπών διοξινών και PCBs στο περιβάλλον τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει πως ο στόχος που καθορίστηκε στο Πέμπτο Κοινοτικό Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον (μείωση των εκλύσεων κατά 90% την περίοδο 1985-2005) δεν θα επιτευχθεί. Γι' αυτό, υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω αντιμετώπιση του προβλήματος προκειμένου να προστατευθεί η ανθρώπινη υγεία.

Για να περιοριστεί η πρόσληψη από τον άνθρωπο, είναι σημαντικό να μειωθούν τα επίπεδα στην τροφική αλυσίδα. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να μειωθούν τα επίπεδα στην τροφική αλυσίδα είναι η μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Αυτή πρέπει να πραγματοποιηθεί µε:

Την αποφυγή νέων εκπομπών στο περιβάλλον
Την αντιμετώπιση της "ιστορικής ρύπανσης".