Κάθε χρόνο ως αποτέλεσμα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, δισεκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα (CO2) κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, άνθρακας, φυσικό αέριο) καθώς και άλλων αερίων, όπως το μεθάνιο και το υποξείδιο του αζώτου, απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα αλλάζοντας τη σύσταση των αερίων που παρέμενε σταθερή για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Η ανατροπή αυτή αναμένεται να αλλάξει δραστικά το κλίμα τις ερχόμενες δεκαετίες.
Η αλλαγή του κλίματος αμφισβητήθηκε στο παρελθόν και σε οποιεσδήποτε προσπάθειες για την έγκαιρη αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού αντέδρασαν λόμπι ισχυρών συμφερόντων. Πλέον όμως αυτή η πραγματικότητα είναι αδιαμφισβήτητη. Ακραία καιρικά φαινόμενα όπως πλημμύρες, τυφώνες και καύσωνες, το λιώσιμο μεγάλου ποσοστού των αιώνιων πάγων μέσα σε μερικές δεκαετίες και η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης είναι αδιαμφισβήτητες, δυστυχώς, αποδείξεις για ένα φαινόμενο που είναι ήδη πραγματικότητα.
Ζωντανές είναι ακόμη οι εικόνες από τις επιπτώσεις των τυφώνων Ρίτα και Κατρίνα, που σάρωσαν πρόσφατα την Αμερική, σκοτώνοντας και ξεσπιτώνοντας χιλιάδες ανθρώπους. Το καλοκαίρι του 2003, καύσωνες σκότωσαν 18-23.000 ανθρώπους στην Ευρώπη, σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, πυρκαγιές σαρώσανε τα τελευταία χρόνια στην Ισπανία, Γαλλία και Ιταλία, πλημμύρες και καταρρακτώδεις βροχές πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Την τελευταία δεκαετία, εκδηλώθηκαν τρεις φορές περισσότερες φυσικές καταστροφές –κυρίως πλημμύρες και τυφώνες-στον κόσμο από ότι στην δεκαετία του ’60, ενώ τετραπλασιάστηκε το κόστος των καταστροφών από παρόμοια φαινόμενα.
Σύμφωνα με το πόρισμα της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC, ένα σώμα χιλιάδων επιστημόνων που έχει συσταθεί από τα Ηνωμένα Έθνη και τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό), η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτη αναμένεται να αυξηθεί από 1,4 έως 5,8 βαθμούς Κελσίου ως το 2100 αν συνεχίσει η εξάρτηση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα. Μία άλλη έρευνα προβλέπει ότι το ένα τρίτο των ζωντανών οργανισμών πάνω στην γη θα εξαφανιστεί μέχρι το 2050 καθώς πολλοί από αυτούς δε θα μπορέσουν να προσαρμοστούν σε τόσο γρήγορα μεταβαλλόμενες συνθήκες. Ήδη έχει καταγραφεί αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 0,6 βαθμούς, ενώ στην Ευρώπη η μέση θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 0,9 βαθμούς Κελσίου.
ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΟΥ ΚΥΟΤΟ
Σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της πρόκλησης των κλιματικών αλλαγών η διεθνής κοινότητα συμφώνησε στην μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 5,2% την περίοδο 2008-2012 με βάση τις εκπομπές του 1990. Αυτός ο στόχος όμως δεν είναι αρκετός για την αποφυγή της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της γης πάνω από 2 βαθμούς Κελσίου. Για την σταθεροποίηση του κλίματος απαιτούνται πολύ πιο δραστικές πολιτικές που θα στοχεύουν σε μείωση των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 70% μέχρι το 2030, με έτος βάσης το 1990. Προς το παρόν, όμως, δεν έχει επιτεθεί ούτε ο στόχος της μείωσης κατά 5,2%.
Η ιστορία των διαπραγματεύσεων για το κλίμα
Η απαρχή της προσπάθειας για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου από Διεθνή Συνθήκη μπορεί να εντοπιστεί το 1987, στην αναφορά της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη-«Το Κοινό μας μέλλον». Η αναφορά αυτή κάλεσε για μια παγκόσμια συνδιάσκεψη η οποία θα αντιμετώπιζε τις σοβαρότερες απειλές-μία από αυτές και την κλιματική αλλαγή.
Το 1992 στο Ρίο Ντε Τζανέιρο πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη διάσκεψη, μέχρι εκείνη τη στιγμή, η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Ανάπτυξη και το Περιβάλλον. Ένα από τα αποτελέσματά της ήταν η προώθηση της Σύμβασης-Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή. Η σύμβαση αυτή αναγνώρισε τον κίνδυνο της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Οι τρόποι χρήσης της γης και κυρίως η καύση ορυκτών καυσίμων, αναγνωρίστηκαν ως οι κύριες πηγές του προβλήματος. Αποδέχτηκε, επίσης, ότι η επιστημονική αβεβαιότητα για τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών δεν έπρεπε να αποτελέσει δικαιολογία για αδράνεια. Έτσι υιοθετήθηκε η αρχή της προφύλαξης (precautionary principle).
Η Σύμβαση Πλαίσιο υπογράφηκε μέσα σε δύο χρόνια από πάνω από 165 χώρες. Πάνω από 100 την επικυρώσανε συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, του Καναδά και όλων των ανεπτυγμένων χωρών (χώρες ΑΝΝΕΧ Ι-Ευρωπαϊκή Ένωση, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Καναδάς, Ιαπωνία, Σουηδία, Νορβηγία, Νέα Ζηλανδία, Αυστραλία και Ρωσία). Στην πρώτη συνάντηση των μερών της συνθήκης, στο Βερολίνο το 1995, συμφωνήθηκε ότι υπήρχε η ανάγκη για περαιτέρω συνεργασία, μέσω μιας δεσμευτικής συμφωνίας. Η συμφωνία αυτή συμφωνήθηκε στο Κιότο της Ιαπωνίας το 1997.
Εκεί οι ανεπτυγμένες χώρες δεσμεύτηκαν να μειώσουν συνολικά τις εκπομπές των 6 κύριων αερίων του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα (CO2), μεθάνιο(CH4), υποξείδιο του αζώτου(N2O) και διάφορα βιομηχανικά φθοριούχα αέρια (HfCs, PFCs και SF6), κατά 5,2% με βάση τις εκπομπές του 1990 ως το 2012. Η περίοδος 2008-2012 ονομάζεται «η πρώτη περίοδος δεσμεύσεων». Το Πρωτόκολλο αποτελεί ένα θετικό αλλά ατελές βήμα, καθώς είναι η πρώτη συμφωνία που έθεσε συγκεκριμένο στόχο μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου και αναγνώρισε επίσης την κοινή αλλά διαφοροποιημένη ευθύνη των διαφόρων χωρών. Ο κοινός στόχος είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 5,2%, αλλά η ευθύνη είναι διαφοροποιημένη για κάθε χώρα, διαφορετικοί στόχοι διανεμήθηκαν σε διαφορετικές χώρες με βάση τις ανάγκες ανάπτυξής τους και την ιστορική τους ευθύνη στη δημιουργία του φαινομένου. Έτσι, ενώ ο Καναδάς έχει στοχεύσει σε μείωση 6% των εκπομπών της ή η Γερμανία σε μείωση κατά 21%, η Ελλάδα διεκδίκησε και πέτυχε να της επιτραπεί η αύξηση κατά 25%!!!
Για να επιτευχθεί η σύναψη συμφωνίας, το Πρωτόκολλο του Κιότο γεννήθηκε μαζί με μια σειρά νέων πολύπλοκων εννοιών. Οι έννοιες αυτές –που στο Πρωτόκολλο ονομάζονται «ευέλικτοι μηχανισμοί» - βασίζονται στην λογική της παγκόσμιας διάστασης του φαινομένου. Η αύξηση και αντιστρόφως η μείωση των εκπομπών σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη συμβάλλουν στο παγκόσμιο απόθεμα των αερίων του θερμοκηπίου. Με αυτή τη λογική, σημασία έχει η μείωση των εκπομπών και όχι ο τόπος στον οποίο συμβαίνει.
Υπάρχουν τρία βασικά είδη ευέλικτων μηχανισμών (flexible mechanisms).
- Έργα κοινής υλοποίησης (Joint Implementation): οι ανεπτυγμένες χώρες μπορούν να αποκτήσουν «πίστωση» στις μειώσεις των εκπομπών τους για έργα που πραγματοποιούν σε χώρες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο π.χ. χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (countries in transition) και που έχουν σαν συνέπεια την μείωση των εκπομπών. Με άλλα λόγια η ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που αποφεύχθηκε με την υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου (π.χ. κατασκευή αιολικού πάρκου) θα μειωθεί από την ποσότητα των αερίων που πρέπει να μειώσει η χώρα που επένδυσε στο έργο αυτό.
- Ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism): οι ανεπτυγμένες χώρες μπορούν να αποκτήσουν «πιστώσεις» στις μειώσεις των εκπομπών τους πραγματοποιώντας έργα που θα μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε αναπτυσσόμενες χώρες.
- Εμπόριο άνθρακα (Carbon trading): οι χώρες που ανήκουν στην κατηγορία ΑΝΝΕΧ Ι μπορούν να πωλούν και να αγοράζουν πιστώσεις μεταξύ τους. Όταν μία χώρα έχει καταφέρει να μειώσει σε μεγαλύτερο ποσοστό τα αέρια του θερμοκηπίου από αυτό για το οποίο δεσμεύτηκε, έχει τη δυνατότητα να εμπορευτεί την επιπλέον αυτή ποσότητα με κάποια χώρα η οποία δεν κατάφερε να φτάσει τον στόχο της.
Οι μηχανισμοί αυτοί προσέλκυσαν την κριτική πολλών περιβαλλοντικών οργανώσεων και ακτιβιστών καθώς μπορούν να αποτελέσουν «παραθυράκια» για την αποφυγή πραγματικής μείωσης των εκπομπών. 
Προσέλκυσε, όμως, και το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων και των επενδυτών μιας και συνέλαβε στη δημιουργία μιας καινούργιας αγοράς με πολλές προοπτικές για μεγάλα κέρδη: την «αγορά άνθρακα». Εξάλλου το Πρωτόκολλο του Κιότο θεωρείται ότι εκτός από περιβαλλοντική συνθήκη είναι και μια κατ’ εξοχή οικονομική συνθήκη, αφού στηρίχθηκε κατά πολύ στην αμερικανική προσέγγιση (και όχι σε άλλες που είχαν προταθεί) με στόχο να μην μείνουν απέξω από τη συμφωνία .
Για να μπει το Πρωτόκολλο του Κιότο σε ισχύ οι διαπραγματευτές εφηύραν μία πολύπλοκη φόρμουλα. Το Πρωτόκολλο θα έπρεπε πρώτα να επικυρωθεί τουλάχιστον από 55 χώρες, αλλά επίσης σε αυτές τις χώρες θα έπρεπε να αντιστοιχεί τουλάχιστον το 55% των παγκόσμιων εκπομπών με χρονιά αναφοράς το 1990.
Κάτι που έγινε εξαιρετικά δύσκολο με την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από το Πρωτόκολλο με ευθύνη της διοίκησης Μπους. Με αυτό τον τρόπο οι ΗΠΑ «πήραν» μαζί τους και το 25% των παγκόσμιων εκπομπών, κάνοντας τον στόχο του 55% να μοιάζει εξαιρετικά δύσκολος. Το Πρωτόκολλο διασώθηκε όταν το 2004 η Ρώσικη Δούμα επικύρωσε τελικά το Πρωτόκολλο – μετά από πολλά πισωγυρίσματα, θέτοντας το σε ισχύ επισήμως στις 16 Φεβρουαρίου το 2005.
Οι Διαπραγματεύσεις σήμεραΤο COP11 και MOP1 στο Μόντρεαλ του Καναδά
Στο διάστημα 28 Νοεμβρίου με 9 Δεκεμβρίου στο Μόντρεαλ του Καναδά, πραγματοποιείται ένα ιστορικό γεγονός. Η πρώτη συνάντηση των χωρών που επικύρωσαν το Πρωτόκολλο του Κιότο και η 11η συνάντηση των μερών της Σύμβασης Πλαίσιο των Η.Ε για την κλιματική αλλαγή.
Φλέγοντα ζητήματα που θα συζητηθούν
Οι 156 χώρες που λαμβάνουν μέρος στο ΜΟΡ ( Meeting of Parties) έχουν μια ατζέντα που περιέχει μερικά πολύ σημαντικά θέματα.
Πρώτα απ’όλα είναι η επικύρωση όλων των αποφάσεων που είχαν ληφθεί ως τώρα –από κανόνες διαδικαστικούς ως τον σχεδιασμό των συστημάτων εμπορίας ρύπων. Στις προηγούμενες συναντήσεις των Χωρών που υπέγραψαν τη Σύμβαση Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή είχαν συμφωνηθεί λεπτομερώς οι κανόνες που θα διέπουν τους «ευέλικτους μηχανισμούς». Τώρα αυτές οι συμφωνίες πρέπει να επικυρωθούν και να μπουν σε εφαρμογή.
Ένα άλλο σημαντικό θέμα είναι πως θα κάνουν τον μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης να λειτουργεί καλύτερα καθώς και το τι θα γίνει μετά το 2012 με τους στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ακόμα και αν επιτευχθούν οι στόχοι του Κιότο αυτοί είναι ανεπαρκείς για την προστασία του παγκόσμιου κλίματος. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, φορείς της αυτοδιοίκησης αλλά και ορισμένες κυβερνήσεις πιέζουν για νέους πιο φιλόδοξους αλλά αναγκαίους στόχους, για σοβαρότερη προσπάθεια μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το μέλλον των έργων «καίει» ιδιαίτερα και ορισμένες επιχειρήσεις και επενδυτές που δε θέλουν να δουν να πηγαίνουν χαμένα ορισμένα έργα ή σχέδια τους που προσφέρουν σε όσους τις χρειάζονται «πιστώσεις» στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αλλά και έσοδα στα ταμεία τους.
Θα προστατεύσουμε το παγκόσμιο κλίμα;
Το πιο σημαντικό θέμα της συνάντησης είναι τι θα γίνει στην μετά το 2012 εποχή. Το Πρωτόκολλο του Κιότο είναι ένα μικρό και ατελές βήμα. Μεγαλύτερες δεσμεύσεις για μειώσεις πρέπει να αναληφθούν και καινούργιοι στόχοι να αποφασιστούν σε αυτή τη συνάντηση, κάτι που σήμερα μοιάζει αρκετά δύσκολο.
- Οι διαπραγματεύσεις πρέπει να αρχίσουν για τη δεύτερη περίοδο των δεσμεύσεων (2013-2017) για τις ανεπτυγμένες χώρες, με σημαντικά μεγαλύτερες μειώσεις από το 5,2% της πρώτης περιόδου. Υπάρχει ανάγκη για ένα στόχο τουλάχιστον 30% μέχρι το 2020 και περίπου 70% μέχρι το 2050.
- Στην όλη διαπραγμάτευση μπαίνουν και οι αναπτυσσόμενες χώρες οι οποίες δε δεσμεύονται για μειώσεις στην «πρώτη περίοδο των δεσμεύσεων». Το ζητούμενο της μείωσης των εκπομπών με την αναπτυξιακή πορεία των χωρών αυτών είναι μια συμπληγάδα και λύσεις πρέπει να βρεθούν για να την τήρηση της αρχής της ισότητας και δικαιοσύνης στις μειώσεις των εκπομπών. Εξάλλου οι ανεπτυγμένες χώρες ευθύνονται κυρίως για την δημιουργία του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής λόγω της βιομηχανικής τους δραστηριότητας και του τρόπου ζωής των δυτικών κοινωνιών. Αλλά αν οι αναπτυσσόμενες χώρες ακολουθήσουν το ίδιο μοντέλο ανάπτυξη η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι αναπόφευκτη. Η εκρηκτική ανάπτυξη, για παράδειγμα, της Κίνας (8-9% ετησίως) μπορεί να οδηγήσει στην ραγδαία αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου και στην εξουδετέρωση κάθε μέτρου που θα μπορούσε να ληφθεί.
Ας ελπίσουμε ότι το αστείο «το κλίμα αλλάζει πιο γρήγορα από τις θέσεις των διαπραγματευτών» δε θα αποδειχτεί για μια ακόμα φορά αληθινό και σε αυτή την συνάντηση.
Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
Μαμάη 3, 10440, Αθήνα
Τηλ./Fax: 210 822 8795
Email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από κακόβουλη χρήση. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε την Javascript για να τη δείτε.
Ιστοσελίδα: www.medsos.gr
Σημείωση της Οικολογικής Επιθεώρησης: Η Διάσκεψη στο Μόντρεαλ του Καναδά εν τω μεταξύ ολοκληρώθηκε, με μόνο θετικό αποτέλεσμα ότι η λήψη μέτρων για την αλλαγή του κλίματος δεν ενταφιάστηκε, όπως επιθυμούσε η αμερικανική πλευρά, αλλά θα ...ξανασυζητηθεί.
Στο ψήφισμα, που ενέκριναν οι 180 σύνεδροι, αναφέρεται πως οι δεσμεύσεις που ορίζει το Πρωτόκολλο του Κιότο θα επιδιωχθεί να συνεχιστούν και πέραν της λήξης του το 2012, και μάλιστα αυστηρότερες, καθώς το 2008 θα συμφωνηθούν νέα, χαμηλότερα όρια εκπομπής καυσαερίων στην ατμόσφαιρα. Από την άλλη, το ψήφισμα δεν είναι δεσμευτικό για κανέναν και στην πραγματικότητα αποτελεί μια επίσημη διακήρυξη καλών προθέσεων.
Ακόμη κι έτσι, όμως, η διάσκεψη του ΟΗΕ αναθέρμανε το πνεύμα του Κιότο, ενώ οι ΗΠΑ είχαν κάνει ό,τι μπορούσαν για να την οδηγήσουν σε ναυάγιο. Από τις παρασκηνιακές πιέσεις στους διαδρόμους της διάσκεψης, μέχρι τη θεατρική αποχώρηση της αμερικανικής αντιπροσωπείας, η Ουάσιγκτον προσπάθησε να βάλει ταφόπλακα στο Πρωτόκολλο του Κιότο.
Όμως, η διεθνής κοινότητα γύρισε την πλάτη στους Αμερικανούς, υποχρεώνοντάς τους στο τέλος να επιστρέψουν στα έδρανα και να προσυπογράψουν το τελικό ψήφισμα. Ακριβώς αυτή η πρωτόγνωρη αποφασιστικότητα της διεθνούς κοινότητας στη σύμπηξη ενός κοινού μετώπου για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, ενάντια στη βούληση των ΗΠΑ, ήταν τελικά το αισιόδοξο μήνυμα του Μόντρεαλ.
| < Προηγούμενο | Επόμενο > |
|---|
